Trybunał osądzi

Klub Poselski SLD opracował projekt wniosku o zbadanie zgodności z Konstytucją RP ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Wniosek nie zawiera zaskarżenia przepisów dotyczących uwłaszczenia członków spółdzielni mieszkaniowych, ale zwraca uwagę na przepisy, które mogą być sprzeczne z obowiązującą konstytucja. Projekt jest dosyć obszerny, więc z konieczności wybraliśmy tylko niektóre jego zarzuty, a ich numeracja pochodzi od redakcji.

Zarzut pierwszy
Państwo ma obowiązek – wynikający z art. 58 Konstytucji RP – sprzyjać spółdzielczości mieszkaniowej jako zrzeszeniu „zarówno w stanowionym prawie, jak i w polityce krajowej i lokalnej organów państwowych”, zatem uchwalanie ustawy ograniczającej działalność legalnego zrzeszenia, którego cel lub działalność nie jest sprzeczna z Konstytucją lub ustawą, narusza podstawy konstytucyjnego ustroju państwa.

Zarzut drugi
Ustawodawca nie powinien występować w stosunku do spółdzielczości w roli władzy uprawnionej do narzucania swojego punktu widzenia niezależnie od stanowiska zainteresowanych, które powinno być rozeznane i respektowane w sposób zasługujący na zastosowanie konstytucyjnego określenia „dialog”.

Zarzut trzeci
Zasadnicze ograniczenia możliwości działania spółdzielczości mieszkaniowej wprowadzone przez ustawodawcę nie leżą w interesie publicznym, gdyż nie sprzyjają zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, co jest obowiązkiem ustawodawcy określonym w art. 75 Konstytucji RP. Tymczasem doprowadzenie do faktycznej likwidacji niektórych spółdzielni mieszkaniowych może spowodować sytuację, w której wspólnoty właścicieli mieszkań nie będą w stanie ponieść kosztów utrzymania budynków i osiedli, co przyczyni się właśnie do obniżenia standardu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych.

Zarzut czwarty
Podstawę społecznej gospodarki rynkowej stanowi – w myśl art. 20 Konstytucji RP –własność prywatna, którą należy rozumieć „jako wszelką własność należącą do podmiotów autonomicznych w stosunku do państwa (samorządu terytorialnego)”. Takim podmiotem jest właśnie spółdzielczość mieszkaniowa, która nie stanowi części organizacji państwowej, ani też nie jest przedmiotem własności państwowej. Arbitralna ingerencja ustawodawcy w działalność tej spółdzielczości narusza, zatem zasadę społecznej gospodarki rynkowej oraz jest niezgodna z gwarancjami udzielonymi przez państwo w zakresie ochrony własności, o której mowa w art. 21 Konstytucji RP.

Zarzut piąty
W myśl stanowiska Trybunału Konstytucyjnego relacje między spółdzielnią a jej członkami mają nie tylko aspekt “wolnościowy”, ale także majątkowy. Członek spółdzielni zobowiązany jest do określonych świadczeń wobec niej. Choć spółdzielnia jest w sensie formalnym właścicielem określonych rzeczy i podmiotem praw majątkowych, to jej majątek należy do zbiorowości jej członków. Z istoty rzeczy spółdzielnię tworzą jej członkowie, w których interesie prowadzi ona swoją działalność i w tym sensie nie jest ona całkowicie samoistnym podmiotem praw i obowiązków. Z tytułu członkostwa wynikać mogą także określone roszczenia majątkowe wobec spółdzielni (np. o zwrot udziałów) ale nie prawo do żądania oddania im na własność określonych składników majątku spółdzielni. Nie jest to, bowiem rodzaj współwłasności, ale konstrukcja prawna oparta na innych założeniach.

Zarzut szósty
Przepis art. 1 pkt. 4 lit. b ustawy z 14 czerwca 2007 r. nakazuje każdej spółdzielni mieszkaniowej prowadzenie odrębnie dla każdej nieruchomości ewidencji i rozliczania przychodów oraz kosztów, w tym również wpływów i wydatków funduszu remontowego tych nieruchomości. Jest to ograniczenie samorządności spółdzielni w kształtowaniu ich relacji ekonomicznych z członkami, praktycznie niweczące zasadę solidaryzmu spółdzielczego.

Zarzut siódmy
Przepis art. 1 pkt 4 lit f ustawy z 14 czerwca 2007 r. przyznaje każdemu członkowi jak i osobie niebędącej członkiem spółdzielni prawo zaskarżania do sądu dokonywanych przez spółdzielnię zmian w wysokości opłat za użytkowanie lokali, przy czym do czasu prawomocnego wyroku sądowego mają wnosić opłaty w dotychczasowej wysokości.
Prawo użytkowników lokali do bezpośredniego kwestionowania na drodze sądowej dokonywanych przez spółdzielnie mieszkaniowe zmian w wysokości opłat za użytkowanie lokali nie budzi wątpliwości. Natomiast budzi zastrzeżenie zasada, iż po zaskarżeniu do sądu zmiany opłat użytkownik ma wnosić opłaty w dotychczasowej wysokości.

Zarzut ósmy
Przepis art. 1 pkt. 9 ustawy z 14 czerwca 2007 r. nakłada na wszystkie spółdzielnie mieszkaniowe obowiązek udostępniania na ich stronach internetowych pełnej treści statutu, regulaminów, uchwał i protokołów z obrad organów spółdzielni, a także protokołów z lustracji i rocznych sprawozdań finansowych.
Pierwsze zastrzeżenie budzi nałożenie na każdą spółdzielnię mieszkaniową obowiązku posiadania strony internetowej. W stosunku do żadnego innego rodzaju spółdzielni ani w stosunku do żadnego innego typu podmiotu (spółka, stowarzyszenie, fundacja itp.) takiego obowiązku nie ma. Brak uzasadnienia dla takiego zróżnicowania obowiązków jest równoznaczny z dyskryminacją spółdzielni mieszkaniowych, co narusza art. 32 Konstytucji RP.
Należy zwrócić uwagę, że z blisko 5 tys. spółdzielni mieszkaniowych tylko 1 tys. to spółdzielnie duże i średnie, a pozostałe 4 tys. to spółdzielnie zrzeszające nie więcej niż 300 członków każda, dla których koszt założenia, utrzymania i aktualizacji strony internetowej będzie nadmiernym obciążeniem.

Zarzut dziewiąty
Przepis art. 1 pkt. 9 ustawy z 14 czerwca 2007 r. wprowadza m.in. ograniczenie długości kadencji rady nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej do 3 lat oraz ograniczenie możliwości bycia członkiem rady nadzorczej dłużej niż przez 2 kolejne kadencje.
W stosunku do żadnego innego rodzaju spółdzielni ani w stosunku do żadnego innego typu podmiotu prywatnego (spółka, stowarzyszenie, fundacja itp.) takiego ograniczenia nie ma. Brak uzasadnienia dla takiego odmiennego traktowania spółdzielni mieszkaniowych jest równoznaczny z dyskryminacją, co narusza art. 32 Konstytucji RP.

Zarzut dziesiąty
Przepis art. 1 pkt. 9 ustawy z 14 czerwca 2007 r. nakazuje spółdzielniom mieszkaniowym organizowanie walnych zgromadzeń członków, niezależnie od wielkości spółdzielni, z tym, że w spółdzielniach liczących więcej niż 500 członków statut może dopuścić odbywanie walnego zgromadzenia w częściach.
W końcu 2006 r. działało ok. 5000 spółdzielni mieszkaniowych, z których ok. 3,8 tys. posiadało dorobek materialny w postaci budynków mieszkalnych z tego:
– 2010 spółdzielni małych ( do 500 mieszkań) władało 280 tys. mieszkań ( 8%),
– 480 spółdzielni średnich ( 501 – 2000 mieszkań) władało 520 tys. mieszkań ( 15%),
– 510 spółdzielni dużych ( więcej niż 2000 mieszkań) władało 2,7 miliona mieszkań (77%).
Nowy przepis obejmuje, więc ok. 1 tys. spółdzielni mieszkaniowych, ale reprezentujących ponad 90% całego potencjału organizacyjno – gospodarczego spółdzielczości mieszkaniowej.

Zarzut jedenasty
Przepis art. 1 pkt. 36 ustawy z 14 czerwca 2007 r. nakazuje nieodpłatne przenoszenia przez spółdzielnię własności lokali na najemców mieszkań w budynkach przejętych przez spółdzielnie mieszkaniowe od jednostek państwowych nieodpłatnie.
Przepis ten praktycznie wyłącza swobodę rozporządzania przez spółdzielnie
przysługującym im prawem własności. Jest to ograniczenie jednego z podstawowych uprawnień składających się na treść prawa własności, tj. prawa do rozporządzania rzeczą.
Zachowanie przepisu przyjętego przez Sejm oznaczałoby, iż najemcy mieszkań w uspółdzielczonych domach zakładowych byliby jedyną grupą obywateli uzyskujących własność mieszkań całkowicie za darmo.
Przepis ten narusza art. 64 Konstytucji RP.